Provinciale Staten hebben op 11 juli jl. een nieuwe beleidskader voor het beheer van de Oostvaardersplassen vastgesteld. Nog voor de winter moeten er 1.200 gezonde dieren worden doodgeschoten. De natuur krijgt niet meer de vrije hand. Er komt aaibare en maakbare natuur, de jacht doet zijn intrede en het aantal ganzen neemt flink af. GroenLinks stemde tegen dit plan.
Belangrijkste maatregelen van het nieuwe beleidskader voor de Oostvaardersplassen is een maximum aan grote grazers (dit jaar 1.100, daarna 1.500), verkleining van het grazige gedeelte van 1.880 naar 1.080 ha en de dieren wordt de toegang ontzegd tot de randen van het kerngebied. Ook is er een motie aangenomen dat er, indien nodig, bijgevoerd moet worden. Dat bijvoeren van grote grazers is afgelopen winter ook gebeurd waardoor er juist meer dieren dood gingen. Deskundigen en Staatsbosbeheer ontraden daarom juist bijvoeren.
Het nieuwe beleidskader wijkt af van het huidige Natura 2000-Beheersplan. Volgens deskundigen worden de instandhoudingsdoelen van dat Beheerplan met het nieuwe beleidskader niet gehaald. Het gaat dus ten koste van de belangrijke 35 moeras- en watervogels terwijl dit nu juist de doelsoorten zijn van de Oostvaardersplassen. Bovendien moeten er jaarlijks honderden gezonde dieren dood worden geschoten. GroenLinks vindt het een dramatisch besluit. De nog in 2013 bejubelde Nieuwe Wildernis is nu ten grave gedragen.
Uit de juridische toets die GroenLinks, samen met PvdA en PvdD heeft laten uitvoeren blijkt dat het wijzigen van het beheer van de Oostvaardersplassen alleen mogelijk is met een gedegen wetenschappelijke ecologische onderbouwing. Deze ontbreekt nu volledig. Ook blijkt het aantonen van de noodzaak om de beschermde edelherten af te schieten ‘problematisch’ te zijn. De juridische haalbaarheid is zeer twijfelachtig volgens prof.dr. Kees Bastmeijer, hoogleraar Natuurbeschermingsrecht aan de Universiteit van Tilburg. Uiteindelijk zal de Raad van State bepalen wat wel en niet mogelijk is.
GroenLinks wil dat er haast gemaakt wordt met de uitvoering van het N2000-Beheersplan, dat het welzijn van de grote grazers op orde is, dat er meer beschutting komt voor deze dieren en dat er een ecologische verbinding wordt gemaakt met het Horsterwold.
De volledige spreektekst van Statenlid Simon Miske tijdens de Statenvergadering van 11 juli 2018:
Beheer Oostvaardersplassen
Voorzitter, met alle verhitte discussies over de OVP in dit huis en de verschillende protestacties afgelopen winter zou je bijna het beeld kunnen krijgen dat de Oostvaardersplassen één groot drama is. Volgens mij zitten we in een bubbel die we als PS deels zelf hebben gecreëerd. Daarom kijk ik graag ook even op een andere niveau naar het gebied.
Laat ik beginnen om jullie allemaal te feliciteren. De Oostvaardersplassen is namelijk net 50 jaar geworden. De Oostvaardersplassen is in die korte tijd uitgegroeid tot een natuurgebied van internationale faam en allure. Het gebied is van internationaal belang als moerasgebied en overwinteringsgebied voor vogels. Sinds 2009 is het een Natura 2000-gebied. Oostvaardersplassen is een gebied waar we supertrots op kunnen zijn.
In 2013 werd de bioscoopfilm De Nieuwe Wildernis een ongekend succes. De film over de Oostvaardersplassen trok volle zalen; maar liefst 750.000 bezoekers hebben de film in de bioscoop gezien.
Oostvaardersplassen is een ontwikkelend ecosysteem van 50 jaar jong. Het staat nog maar in haar kinderschoenen. Je kunt dan ook nog niet verwachten dat het ecosysteem is volgroeid. De instandhoudingsdoelstellingen die horen bij de N2000 status zijn richtinggevend voor het gebied. Om deze te kunnen halen zijn aanpassingen nodig in het gebied. Daarom is er een nieuw Beheersplan opgesteld op basis van veel ecologische expertise, consultatie en inspraak. Hierin staan belangrijke maatregelen beschreven zoals reset moeras en de invoering van een dynamisch waterpeil. Provincie Flevoland heeft dit plan vastgesteld en we zijn verplicht om deze uit te voeren. Helaas is nog steeds niet begonnen met de uitvoering hiervan. GroenLinks wil dat er haast gemaakt wordt met de uitvoering van het Beheersplan.
Grote biodiversiteit
De biodiversiteit van de Oostvaardersplassen, zowel in het moeras als in het grazige gedeelte, is groot. Dat blijkt o.a. uit diverse vogelstudies en de jaarlijkse monitoring maar ook bijvoorbeeld uit het floraonderzoek van bureau Regelink Ecologie & Landschap d.d. mei 2018. Gezien vanuit botanisch oogpunt bevinden zich in OVP zeer waardevolle plantenmilieus. De onderzoekers geven ook aan dat, als je dit wil behouden, je het huidige beheer moet voortzetten. (Drastische) vermindering van de begrazingsdruk zal vrijwel zeker resulteren in verdere successie. Wat lijdt tot een botanische verarming. Vermindering van de biodiversiteit dus. Volgens mij wil PS dat juist niet. Sommigen onder ons vinden het grazige gedeelte niet mooi. Dat kan natuurlijk, dat is ieders recht. Over smaak valt immers niet te twisten maar de biodiversiteit is echter prima op orde.
Welzijn van de grote grazers
Voorzitter, dan iets over het welzijn van de grote grazers in de Oostvaardersplassen. Een discussiepunt dat elke winter weer oplaait. Sommige mensen zijn er in tot in het diepst van hun ziel van overtuigd dat de edelherten, paarden en runderen in de OVP zielig zijn, omdat ze in de winter weinig voedsel hebben. Anderen zijn er juist sterk van overtuigd dat zielig niet een woord is wat op dergelijke in het wild levende dieren van toepassing is. Het hangt er vooral van af of je vanuit het individuele dier kijkt of vanuit het ecosysteem als geheel.
In natuurgebieden leven dieren in populaties. Of het nu om een populatie van een bepaald soort vogel, muis of grote grazer gaat, het is niet het doel of de taak van een natuurbeheerder om erop te letten dat bepaalde specifieke individuen altijd genoeg te eten hebben, of zo oud mogelijk worden, of zo goed mogelijk te zien zijn. Als dat wel het geval is, noemen we dat een dierentuin, en daar gelden hele andere regels voor. Op het niveau van populaties worden elk jaar nieuwe dieren geboren en gaan er dieren dood. Het verschil tussen de aanwas en sterfte, bepaald door voedsel en predatie, bepaalt de aantallen. Als er geen voedselbeperking zou zijn kwamen er steeds meer van elke soort. Dan wordt het een plaag. Regulatie van populaties doordat er niet voor alle nakomelingen altijd voedsel is, komt voor bij alle diersoorten, ook bij de grote grazers. Dat wil niet zeggen dat het met hun welzijn slecht gesteld is. In de winter hebben ze weliswaar weinig voedsel maar tegelijkertijd kunnen ze zelf wel hun partner kiezen, functioneren ze in volledig natuurlijke sociale /groepen, groeien jonge dieren op bij hun moeder/kudde, kunnen gaan en staan waar ze willen binnen de grenzen van het gebied.Bovendien hoeven ze niet bang te zijn dat ze zomaar worden neer geknald door een jager.
In 2010 heeft een internationale commissie (ICMO2) specifiek de vraag geëvalueerd of de situatie in de Oostvaarderplassen een onaanvaardbare aantasting is van het dierenwelzijn. Het antwoordt van deze commissie was duidelijk: dat is niet het geval. De vrije keuze van de dieren in alle stadia van hun levenscyclus weegt veel zwaarder dan “altijd genoeg te eten hebben”. Bovendien hoort een periode van voedselschaarste bij dit soort soorten: ze hebben allerlei aanpassingen om daar mee om te gaan.
De Beheers Advies Commissie (BAC) heeft in 2014 nog een keer geconcludeerd dat het huidig beheer goed werkt en er geen sprake is van aantasting van hetdierenwelzijn. Ook de rechter heeft nog niet zolang geleden in een uitspraak in Hoger Beroep van het Hof van Arnhem-Leeuwarden uitgesproken dat Staatsbosbeheer met vroeg-reactief beheer voldoet aan de voorwaarden voor het welzijn van de grote grazers.
Belangrijk bij vroeg reactief beheer is dat dit afschot dus niet de populatieomvang bepaalt. Die wordt bepaald door de ecologische omstandigheden in het gebied.
Voorzitter, zoals gezegd Oostvaardersplassen als ecosysteem is nog jong. In het N2000-beheersplan staan belangrijke beheersmaatregelen. Commissie Van Geel stelt terecht dat er haast gemaakt moet worden met de uitvoering hiervan. Dat ondersteunt GroenLinks helemaal maar de Commissie komt ook met adviezen die sterk afwijken van het Beheersplan. Uit de juridische toets die is uitgevoerd door hoogleraar Kees Bastmeijer blijkt dat de belangrijkste maatregelen van Van Geel of niet mogelijk, niet goed onderbouwd of de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar brengen.
Jacht versus vroeg reactief beheer
De Commissie van Geel stelt een plafond voor van 1.100 dieren en in de toekomst 1.500. Anticonceptie of vangen & verplaatsten van dieren blijkt niet haalbaar. Vermindering van het aantal dieren betekent de facto dat populatiebeheer (jacht) wordt ingevoerd. Om dit vroeg-reactief beheer te noemen is echt misleidend. Jagers zullen jaarlijks ongelooflijke aantallen gezonde dieren gaan afschieten, maar ook het welzijn van de overgebleven dieren staat hierdoor ernstig onder druk. Hun sociale organisatie wordt letterlijk aan flarden geschoten. Van natuurlijke selectie is geen sprake meer. GroenLinks is hier fel tegenstander van.
Edelherten zijn beschermde dieren. Daarom worden er strenge eisen gesteld aan het verlenen van een ontheffing voor afschot. De noodzakelijkheid van afschot zal gedegen onderbouwd moeten worden. Het advies van Cie Van Geel biedt deze onderbouwing nieten van GS hebben we die ook nog niet gehoord. In het verleden is meerdere keren het huidig beleid aan de rechter voorgelegd en getoetst, onder meer met verwijzing naar het dierenwelzijn en de draagkracht van het gebied, maar steeds is het beleid in overeenstemming geacht met de bestaande wetgeving. Onderbouwen dat afschot strikt noodzakelijk is wordt door hoogleraar Bastmeijer geduid dan ook als ‘problematisch’. M.a.w. dat gaat niet lukken.
Voorzitter, wat betreft dierwelzijn heeft de Raad voor de Dierenaangelegenheden vorig jaar het afwegingskader ‘Wegen van welzijn van dieren in de natuur’ gepresenteerd. Raad voor de Dierenaangelegenheden adviseert om ethische uitgangspunten altijd te toetsen aan de beschikbare wetenschappelijke kennis. De wetenschappelijke kennis (relevant en actueel) levert een objectief en realistisch beeld van de situatie en kan helpen bij de zoektocht naar alternatieven. Wetenschappelijke kennis weegt zwaar en de keuzes die worden gemaakt mogen niet tegen de wetenschappelijk kennis ingaan, dan ben je verkeerd bezig. Dit werd door de Raad nadrukkelijk aan ons meegegeven op 4 april jl. Voorzitter Jacques van Alphen heeft namens de Raad voor de Dierenaangelegenheden hulp aangeboden bij het hanteren van het afwegingskader. GroenLinks wil graag dat we alsnog gebruik maken van dit aanbod.
Voorzitter, Van Geel en GS stellen voor om het begraasde deel te verkleinen van 1.880 naar 1080 ha. Dit blijkt echter niet mogelijk omdat dat de verwezenlijking van de instandhoudingsdoelen in gevaar brengt. Bij het opstellen van het Beheerplan is de optie tot verkleining van het begraasde deel met 600 of meer hectaren expliciet besproken in het kader van het realiseren van voldoende geschikt leefgebied voor de blauwe kiekendief.
Aangezien het verkleinen van het begraasde gedeelte niet kan is het voorstel om de grote grazers geen toegang meer te geven tot de randen (Oostvaardersbos, Kotterbos, Oostvaardersveld en Hollandse Hout ) ook onuitvoerbaar geworden. Daar is GroenLinks blij mee want we vinden het een idioot voorstel. De beschutting hebben de grote grazers in de winter hard nodig en voor bezoekers is er niks mooiers dan oog in oog te staan met deze prachtige grote grazers terwijl je in het bos loopt.
Review of niet?
Dan een heel ander punt. Is het rapport van Commissie van Geel nu wel of niet de bedoelde review? Eigenlijk doet dat er niet zoveel toe. Wanneer het is bedoeld als basis om van het Beheerplan af te wijken of het Beheerplan te wijzigen, dan is de review onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd. De brief van de minister help daar niet bij.
Het advies van de Commissie om eerst de door hun voorgestelde maatregelen uit te voeren en daarna pas te zorgen voor een volledige wetenschappelijke review doorkruist het Beheerplan en de wettelijke bepalingen over dit plan. Het is namelijk de verkeerde volgorde. De "hand aan de kraan"-principe klinkt altijd prachtig (=controle) en misschien geruststellend maar geeft een valse voorstelling van zaken. Een ecosysteem is namelijk een complex en indirect reagerend systeem en geen simpel, direct-reagerend systeem.
Van gedeputeerde Hofstra hebben we eind vorige week nog een mededeling gehad wat als juridische onderbouwing zou moeten gelden voor de wijzigingen op het Beheersplan. Deze onderbouwing is uitermate zwak. Het is bijna gênant om te lezen hoe simpel gedacht wordt over dit dossier. Bezwaarmakers en de rechter hebben maar heel weinig tijd nodig om van deze onderbouwing gehakt te maken. Toegegeven, eengedegen steekhoudende onderbouwing maken voor de adviezen van Commisse Van Geel is ook problematisch, om met de woorden van hoogleraar Bastmeijer te spreken.
Minder ganzen voor vliegveld Lelystad
In het initiatiefvoorstel staat de wens dat bij het beheer rekening wordt gehouden met de gevolgen van de uitbreiding van de luchthaven Lelystad. Hoewel Commissie Van Geel aangeeft dat dit geen rol heeft gespeeld en dat het vliegveld zich moet aanpassen aan de Oostvaardersplassen lijkt het tegenovergestelde gebeurd te zijn. De maatregelen die worden voorstelt hebben namelijk als resultaat dat de Oostvaardersplassen minder geschikt wordt voor ganzen waardoor de aantallen significant gaan afnemen. Dat is gunstig voor de uitbreiding van vliegveld Lelystad want daarmee neemt de kans op vogelaanvaringen af.Voor GroenLinks is dit onacceptabel. Het is de wereld op zijn kop.
Waardering boswachters
Voorzitter, ik wil het nog graag gezegd hebben: GroenLinks heeft zeer veel waardering en respect voor de boswachters in de Oostvaardersplassen. Zij werken met hart en ziel voor dit prachtige gebied. Waardering hebben ze hard nodig want ze hebben wat te verduren gehad afgelopen winter, en nu nog steeds. Zij voeren het vigerend beleid goed uit. Beleid dat door de overheid is opgesteld, niet door Staatsbosbeheer. De vele overtredingen en de bedreigingen van de boswachters en andere betrokkenen vindt GroenLinks echt ontoelaatbaar.
Gebrek aan bestuurlijke moed
De juridische toets van het advies van Commissie Van Geel, opgesteld door hoogleraar Kees Bastmeijer, is heel helder. De cruciale onderdelen van het adviesblijken niet uitvoerbaar. Wat ik constateer is dat gedeputeerde Hofstra ondanks deze nieuwe werkelijkheid zijn plannen niet aan wil passen en gewoon door gaat. Aan de ene kant verbaast me dat niet. Het zou gezichtsverlies kunnen betekenen. Hij laat het nu aankomen op een gerechtelijke uitspraak. Dan kan hij altijd zeggen dat hij er alles aan heeft gedaan om het uit te voeren maar dat de rechter het helaas heeft verboden. Er kan hem echter ook struisvogel-politiekworden verweten. Er is bestuurlijke moed nodig om nu tegen PS te zeggen dat wat ze in meerderheid willen niet mogelijk is en ook niet in het belang is van de Oostvaardersplassen. Voorzitter, GroenLinks constateertdat zowel dit inzicht alsmede de bestuurlijke moedhiervoor ontbreekt. Over gezichtsverlies gesproken …
Voorzitter, tot slot: GroenLinks wil niet dat er gezonde dieren worden afgeschoten, dus geen jacht in OVP. GroenLinks wil wel dat er haast gemaakt wordt met de uitvoering van het Beheersplan, dat het welzijn van de grote grazers op orde is, dat er meer beschutting komt en dat er een ecologische verbinding wordt gemaakt met het Horsterwold.